પિતાની સંવત્સરીને દિવસે એક દાનેશ્વરીએ દાન કરવા માંડ્યું. તેની ધનિકતા આખા શહેરમાં પ્રખ્યાત હતી. દાન લેવા માટે પંડિતો ને બ્રાહ્મણો, દીન દુઃખી, અશક્ત ને સશક્તનાં ટોળાં આવવા માંડ્યાં. દાનેશ્વરીએ સૌને ખુલ્લે હાથે દાન દેવા માંડ્યું.
પણ પોતાનું સાચું ને ગુપ્ત દાન તો તેણે છુપાવી રાખ્યું હતું. પોતાના પિતાનો પ્રિય હીરો જેની કીમત લાખોની હતી, તે તેણે છુપાવી રાખ્યો હતો. કોઈ કંગાળમાં કંગાળ બ્રાહ્મણને તેનું દાન કરવાની તેની ઈચ્છા હતી.
ને તેવો બ્રાહ્મણ તેને મળી ગયો. મહેલના દરવાજા-પાસે ઊભેલા બ્રાહ્મણના હાથમાં તેણે અત્યંત ઉત્સાહથી તે હીરો મૂકી દીધો.
બ્રાહ્મણ એ જોઈને રડવા માંડ્યો. હીરાને તેણે પાછો સુપ્રત કર્યો. ત્યારે દાનેશ્વરીને નવાઈ લાગી.
બ્રાહ્મણે કહ્યું: ‘અરે ભાઈ, મને તેં આટલો બધો દીન, હીન ને કંગાળ માની લીધો? હું બ્રાહ્મણ છું પણ મારા હાથમાં બળ છે. વખાનો માર્યો હું લાકડાં કાપીને ને કથા કરીને પેટ ભરું છું. મને રોજનો રોટલો મળી રહે છે. જ્યાં સુધી મારામાં સંતોષ ને શક્તિ છે ત્યાં સુધી મારે આ હીરાની જરૂર નથી. મને શું તેં આટલો બધો કંગાળ માન્યો?’
ને તે ચાલવા માંડ્યો.
- શ્રી યોગેશ્વરજી
પણ પોતાનું સાચું ને ગુપ્ત દાન તો તેણે છુપાવી રાખ્યું હતું. પોતાના પિતાનો પ્રિય હીરો જેની કીમત લાખોની હતી, તે તેણે છુપાવી રાખ્યો હતો. કોઈ કંગાળમાં કંગાળ બ્રાહ્મણને તેનું દાન કરવાની તેની ઈચ્છા હતી.
ને તેવો બ્રાહ્મણ તેને મળી ગયો. મહેલના દરવાજા-પાસે ઊભેલા બ્રાહ્મણના હાથમાં તેણે અત્યંત ઉત્સાહથી તે હીરો મૂકી દીધો.
બ્રાહ્મણ એ જોઈને રડવા માંડ્યો. હીરાને તેણે પાછો સુપ્રત કર્યો. ત્યારે દાનેશ્વરીને નવાઈ લાગી.
બ્રાહ્મણે કહ્યું: ‘અરે ભાઈ, મને તેં આટલો બધો દીન, હીન ને કંગાળ માની લીધો? હું બ્રાહ્મણ છું પણ મારા હાથમાં બળ છે. વખાનો માર્યો હું લાકડાં કાપીને ને કથા કરીને પેટ ભરું છું. મને રોજનો રોટલો મળી રહે છે. જ્યાં સુધી મારામાં સંતોષ ને શક્તિ છે ત્યાં સુધી મારે આ હીરાની જરૂર નથી. મને શું તેં આટલો બધો કંગાળ માન્યો?’
ને તે ચાલવા માંડ્યો.
- શ્રી યોગેશ્વરજી