खर-दूषण का श्रीराम पर हमला
नाक कान बिनु भइ बिकरारा । जनु स्त्रव सैल गैरु कै धारा ॥
खर दूषन पहिं गइ बिलपाता । धिग धिग तव पौरुष बल भ्राता ॥१॥
तेहि पूछा सब कहेसि बुझाई । जातुधान सुनि सेन बनाई ॥
धाए निसिचर निकर बरूथा । जनु सपच्छ कज्जल गिरि जूथा ॥२॥
नाना बाहन नानाकारा । नानायुध धर घोर अपारा ॥
सुपनखा आगें करि लीनी । असुभ रूप श्रुति नासा हीनी ॥३॥
असगुन अमित होहिं भयकारी । गनहिं न मृत्यु बिबस सब झारी ॥
गर्जहि तर्जहिं गगन उड़ाहीं । देखि कटकु भट अति हरषाहीं ॥४॥
कोउ कह जिअत धरहु द्वौ भाई । धरि मारहु तिय लेहु छड़ाई ॥
धूरि पूरि नभ मंडल रहा । राम बोलाइ अनुज सन कहा ॥५॥
लै जानकिहि जाहु गिरि कंदर । आवा निसिचर कटकु भयंकर ॥
रहेहु सजग सुनि प्रभु कै बानी । चले सहित श्री सर धनु पानी ॥६॥
देखि राम रिपुदल चलि आवा । बिहसि कठिन कोदंड चढ़ावा ॥ ७ ॥
(छंद)
कोदंड कठिन चढ़ाइ सिर जट जूट बाँधत सोह क्यों ।
मरकत सयल पर लरत दामिनि कोटि सों जुग भुजग ज्यों ॥
कटि कसि निषंग बिसाल भुज गहि चाप बिसिख सुधारि कै ॥
चितवत मनहुँ मृगराज प्रभु गजराज घटा निहारि कै ॥
(सोरठा)
आइ गए बगमेल धरहु धरहु धावत सुभट ।
जथा बिलोकि अकेल बाल रबिहि घेरत दनुज ॥ १८ ॥
ખર-દૂષણ શ્રીરામ પર આક્રમણ કરે છે
બની ગઇ અતિશય વિકરાળ, વહી રક્તની તનથી ધાર;
ખરદૂષણના જપતાં જાપ પહોંચી કરતાં ઘોર વિલાપ.
બંધુ ઉભય તમને ધિક્કાર પરાક્રમ ભલે હોય અપાર.
શૂર્પણખાની કથા સુણી સેના કરી સુસજ્જ ઘણી.
દોડ્યાં નિશિચર નિકર વરૂથ જ્યમ સપંખ કાજળગિરિજૂથ
નાના વાહન નાનાકાર નાનાયુધધર ઘોર અપાર.
અશુભરૂપ શ્રુતિ નાકવિહીન અગ્ર કરી શૂર્પણખા ખિન્ન.
(દોહરો)
અનેક અપશુકનો થયા અતિકરાળ તે કાળ,
અસુરો ગણકાર્યા નહીં ખાવા યમના માર.
કરવા લાગ્યા ગર્જના શત્રુનો ધિક્કાર,
ઉડવા માંડ્યા વ્યોમમાં કરી હર્ષજયકાર.
બેય બંધુને કો કહે જીવતા પકડી લો,
મારી નાખો સ્ત્રી હરી ઘોર દંડને દો.
નભમંડળ ધૂળે ગયું છેક છવાઇ ત્યાં,
લક્ષ્મણને ત્યારે કહ્યાં વચનો રામે આ.
ગિરીગુફામહીં રાખવી સીતા હવે ઘટે,
રાક્ષસસેના વિણ આવા યુદ્ધ નહીં જ મટે.
પ્રભુની વાણી સાંભળી લક્ષ્મણ સીતા સાથ
ધનુષબાણ ધારી ગયો ગિરમાં ઘડતાં ઘાટ.
રામે રાક્ષસ સૈન્યને આવેલું જાણી
ધનુષ્ય ચઢાવ્યું હરખતાં ક્રીડાસમ માની.
(છંદ)
કોદંડ કઠિન ચઢાવનાર શિર પર જટા બાંધતા
શ્રીરામ શોભી રહ્યા કેવા કમર ભાથું ધારતાં;
રાક્ષસસમૂહ તરફ પ્રતાપી નેત્રથી નીરખી રહ્યા,
મદમત્ત હસ્તિસમૂહને વનરાજ જેમ તજી દયા.
(દોહરો)
પકડો પકડો બોલતાં આવ્યા રાક્ષસ મત્ત,
રઘુવરને દેખી બન્યા નિમીષમાત્રમાં સ્તબ્ધ.