यो योनिं योनिमधितिष्ठत्येको विश्वानि रूपाणि योनीश्च सर्वाः ।
ऋषिं प्रसूतं कपिलं यस्तमग्रे ज्ञानैर्बिभर्ति जायमानं च पश्येत् ॥२॥
yo yonim yonimadhitisthatyeko
visvani rupani yonischa sarvah ।
rsim prasutam kapilam yastamagre
jnanairbibharti jayamanam cha pasyet ॥ 2॥
યોનિ બધી ને રૂપરંગની આકૃતિના જે સ્વામી છે,
પંચભૂત છે અધીન જેને, જે પરમાત્મા નામી છે,
સૌથી પ્હેલાં પ્રકટ થયેલા બ્રહ્મા તે પ્રભુએ દેખ્યા,
સર્વજ્ઞાનથી હરેક સર્ગે પુષ્ટ કરે છે તે બ્રહ્મા. ॥૨॥
અર્થઃ
યઃ - જે
એકઃ - એકાકી
યોનિમ્ યોનિમ્ - પ્રત્યેક યોનિ પર
વિશ્વાનિ રૂપાણિ - સમસ્ત રૂપો પર
ચ - અને
સર્વાઃ યોનીઃ - સઘળાં કારણો પર
અધિત્ષ્ઠતિ - અધિકાર ધરાવે છે.
યઃ - જે
અગ્રે - પહેલાં
પ્રસૂતમ્ - પ્રાદુર્ભાવ પામેલા
કપિલમ્ ઋષિમ્ - મહર્ષિ કપિલને અથવા હિરણ્યગર્ભને
જ્ઞાનૈઃ - વિવિધ જ્ઞાનવિજ્ઞાનથી
બિભર્તિ - પોષે છે
ચ - અને
તમ્ - એ કપિલ અથવા બ્રહ્માને
જાયમાનમ્ - પ્રાદુર્ભાવ પામતા (જેમણે) સૌથી પહેલાં
પશ્યેત્ - પેખેલા (તે પરમાત્મા તે જ છે)
ભાવાર્થઃ
પરમાત્માનો પરિચય કરાવતાં અને મહિમા ગાતા અહીં લાક્ષણિક રીતે કહેવામાં આવે છે કે પરમાત્મા એક, અનન્ય અને અનુત્તમ છે. એ કાર્ય તથા કારણ પર, સર્વે રૂપો તથા સઘળી યોનિઓ પર પ્રભુત્વ ધરાવે છે. સઘળાની ઉપર એમનું શાસન ચાલે છે. સંસારના આરંભમાં પ્રકટેલા પુરાણપુરુષ બ્રહ્માને પ્રકટ કરનારા અને વિવિધ પ્રકારના જ્ઞાનવિજ્ઞાનથી વિભૂષિત બનાવનારા એ જ છે. એ જ સૌના મૂળ અથવા આદિ છે.