પૂનમની રાતે પોયણી જેવા રૂપાળા શરીરવાળી તે સુકુમારી સરિતાના તટ પર બેઠી હતી. છૂટી પડેલી, સમાધિમાં ડૂબેલી કે વિચારમગ્ન બનેલી હોય તેવી તે દેખાતી હતી. ઘૂંટણ પર માથું મૂકીને બેઠેલી એ સુકુમારી રૂપરૂપના અંબાર જેવી દેખાતી હતીં.
તેને જોઈને એક યુવાનને મોહ થયો. તે તેની પાસે ગયો ને બોલ્યો: ‘કુમારી, આમ એકલવાયી બનીને તું શું વિચારે છે? મારા તરફ જો તો ખરી; તને જોવા ને તારી સાથે પ્રેમથી વાત કરવા હું આતુર છું. તને જોઈને હું મોહિત થયો છું.’
કુમારીએ કહ્યું: ‘મને જોઈને તમે મોહિત થયા છો પણ હું તો શરીરની નહિ પણ આત્માની ઉપાસિકા છું. રૂપ નહિ પણ ગુણની પૂજારિણી છું. માનવમાં પ્રભુને જોવા ટેવાયેલી છું. મારી સાથે તમને કેમ ગમશે?’
પુરુષે હવે પ્રેમાતુર બનીને બોલવા માંડ્યું: ‘હું પણ ગુણનો પૂજારી છું. આત્માનો ઉપાસક છું ને સત્ય, શિવ ને સુંદરનો આરાધક છું. તું રૂપની નહિ પણ ગુણની મૂર્તિ છે. માટે સાચા અર્થમાં સુંદર છે. વળી વિવેકી છે. માટે જ હું તને પસંદ કરું છું. તારું મુખ જોવા ને તારી આંખમાં આંખ મીલાવવા હું આતુર છું; છતાં તું નીચું ઘાલીને કેમ બેઠી છે?’
‘કેમ કે મારું શ્રીમુખ જોઈને કેટલાય યુવાનોનો મોહ મરી ગયો છે. તમારું પણ એમ થશે એવો મને ભય રહે છે. માટે તમે રસ્તે પડો, આ પ્રેમાલાપ રહેવા દો, એમ પ્રાર્થું છું.’
યુવાને કહ્યું: ‘હું એવો કાચી માટીનો કે ચંચળ નથી. હવે મને વધારે તલસાવવો ઠીક નથી.’
છેવટે એ સુકુમારીએ ઊંચું જોયું. યુવાનને આનંદ થયો. પણ બીજી જ પળે તે અરે, આટલી બધી બેડોળ! કહીને બેહોશ જેવો બનીને નાસવા માંડ્યો. કુમારીનું મુખ અત્યંત મનોહર હતું, પણ તેને નાક ન હતું!
કુમારીએ હસતાં હસતાં ઊઠીને ચાલવા માંડ્યું.
- શ્રી યોગેશ્વરજી
તેને જોઈને એક યુવાનને મોહ થયો. તે તેની પાસે ગયો ને બોલ્યો: ‘કુમારી, આમ એકલવાયી બનીને તું શું વિચારે છે? મારા તરફ જો તો ખરી; તને જોવા ને તારી સાથે પ્રેમથી વાત કરવા હું આતુર છું. તને જોઈને હું મોહિત થયો છું.’
કુમારીએ કહ્યું: ‘મને જોઈને તમે મોહિત થયા છો પણ હું તો શરીરની નહિ પણ આત્માની ઉપાસિકા છું. રૂપ નહિ પણ ગુણની પૂજારિણી છું. માનવમાં પ્રભુને જોવા ટેવાયેલી છું. મારી સાથે તમને કેમ ગમશે?’
પુરુષે હવે પ્રેમાતુર બનીને બોલવા માંડ્યું: ‘હું પણ ગુણનો પૂજારી છું. આત્માનો ઉપાસક છું ને સત્ય, શિવ ને સુંદરનો આરાધક છું. તું રૂપની નહિ પણ ગુણની મૂર્તિ છે. માટે સાચા અર્થમાં સુંદર છે. વળી વિવેકી છે. માટે જ હું તને પસંદ કરું છું. તારું મુખ જોવા ને તારી આંખમાં આંખ મીલાવવા હું આતુર છું; છતાં તું નીચું ઘાલીને કેમ બેઠી છે?’
‘કેમ કે મારું શ્રીમુખ જોઈને કેટલાય યુવાનોનો મોહ મરી ગયો છે. તમારું પણ એમ થશે એવો મને ભય રહે છે. માટે તમે રસ્તે પડો, આ પ્રેમાલાપ રહેવા દો, એમ પ્રાર્થું છું.’
યુવાને કહ્યું: ‘હું એવો કાચી માટીનો કે ચંચળ નથી. હવે મને વધારે તલસાવવો ઠીક નથી.’
છેવટે એ સુકુમારીએ ઊંચું જોયું. યુવાનને આનંદ થયો. પણ બીજી જ પળે તે અરે, આટલી બધી બેડોળ! કહીને બેહોશ જેવો બનીને નાસવા માંડ્યો. કુમારીનું મુખ અત્યંત મનોહર હતું, પણ તેને નાક ન હતું!
કુમારીએ હસતાં હસતાં ઊઠીને ચાલવા માંડ્યું.
- શ્રી યોગેશ્વરજી